Photograph: Rory Mulvey
Συνέντευξη του Akram Khan στον Guardian
Μετάφραση - Απόδοση για το Dancetheater.gr: Χριστίνα Μαρκοπούλου
Για το νέο ντοκιμαντέρ του βρετανικού καναλιού Channel 4, με τον τίτλο
Extreme Combat: The Dancer and the Fighter, ο Akram Khan εκπαιδεύτηκε με τρεις μαχητές του MMA εξερευνώντας τη σχέση του με τη βία.
«Δεν έχω αισθανθεί ποτέ στην ζωή μου πιο τρομαγμένος», λέει ο χορογράφος και χορευτής Akram Khan. «Ήμουν σε ένα δωμάτιο με όλα αυτά τα “A-males” (κυρίαρχα αρσενικά) που είναι εκπαιδευμένα να σκοτώνουν, και έπαιζαν μαζί μου, όπως η γάτα με το ποντίκι.»
Ως έμπειρος περφόρμερ με πάνω από 30 χρόνια εμπειρίας, ο Khan είναι συνηθισμένος στον εκφοβισμό του κοινού και στα φορτισμένα σώματα των συγχορευτών του. Ωστόσο, για ένα νέο ντοκιμαντέρ στο κανάλι 4, αποφάσισε να σκάψει μέσα σε κάτι βαθύτερο που τον ακολουθεί σ’ όλη την ζωή του: την βία.
«Για να βιώσεις την ζωή, κάποιες φορές πρέπει να βρεθείς πολύ κοντά στο κατώφλι του θανάτου», αναφέρει μιλώντας μας σε βιντεοκλήση από το σπίτι του. «Από την ασφάλεια του δωματίου μας, μπορούμε να αισθανθούμε τον εναγώνιο ενθουσιασμό βλέποντας ένα άλλο πρόσωπο να περνά μέσα από έναν τέτοιο κίνδυνο». Η γοητεία μαζί με μια ταξιδιάρικη ροπή οδήγησαν τον Khan στον κόσμο των MMA- συνδυαζόμενων πολεμικών τεχνών- διερευνώντας πώς η βία των εκπαιδευμένων μαχητών μπορεί να συγκριθεί με την βία του χορευτή, αντιστοίχως.
Πασίγνωστες για την αιματηρή, άνευ περιορισμών πάλη μέσα στο οκταγωνικό κλουβί, οι συνδυαζόμενες πολεμικές τέχνες ΜΜΑ έχουν αυξήσει την δημοτικότητα και την κερδοφορία τους τα τελευταία χρόνια, βρίσκοντας αμφιλεγόμενα αστέρια, όπως ο Ιρλανδός Conor McGregor και ο Ρώσος Khabib Nurmagomedov. Με μεγάλη περιέργεια να ανακαλύψει γιατί το ενστικτώδες, κτηνώδες σπορ έχει τέτοια απήχηση τόσο στο κοινό όσο και στους μαχητές, o Khan βρέθηκε σε ένα γυμναστήριο τον προηγούμενο χρόνο, ακολουθώντας τρεις –πολλά υποσχόμενους- Βρετανούς μαχητές του ΜΜΑ: τους Terry “the Dominator” Brazier, Michael “Venom” Page (MVP) και Mike “Sea Bass” Shipman. Ήταν ακριβώς η στιγμή που φόρεσε μια αφρώδη στολή προστασίας και υπέβαλε τον εαυτό του στην δύναμη των χτυπημάτων του Brazier.
«Για έναν χορευτή, ο μοναδικός αντίπαλος είναι ο ίδιος ο εαυτός του: μάχεσαι με τον εαυτό σου να τα καταφέρεις μέχρι το τέλος της παράστασης, ενώ στο κλουβί εκπαιδεύονται για να ρίξουν κάτω τον αντίπαλο», λέει ο Khan. «Και οι δυο τρόποι βίας λένε μια ιστορία και ψυχαγωγούν μέχρι ενός βαθμού, αλλά η πρόθεση είναι διαφορετική. Οτιδήποτε σε πάει στα άκρα, είτε είναι συναισθηματικό είτε φυσικό, είναι ένα είδος βίας.»
Κατά την διάρκεια του μονόωρου ντοκιμαντέρ, γίναμε μάρτυρες της μεταμόρφωσης του Akram από συνεσταλμένο σκεπτικιστή σε ενθουσιασμένο οπαδό, φωνάζοντας και υποστηρίζοντας τους τρεις μαχητές στα ζωντανά τους χτυπήματα στην αρένα του Wembley, όπως επίσης χορογραφώντας μια ρουτίνα για τον Brazier ενόσω βηματίζει μέσα στο κλουβί.
«Οι μαχητές με εξέπληξαν, επειδή ήταν τόσο φιλοσοφικοί για το τι κάνουν», λέει ο Khan. «Ο Mike έκανε παραπομπές στον Carl Jung, μιλώντας για την ανάγκη να εκφραστεί η βία μέσα από εμάς με έναν ελεγχόμενο τρόπο. Για τους MVP, όλα είχαν να κάνουν με την διασκέδαση, προσομοιάζοντας τους ήρωες της παιδικής ηλικίας όπως ο Bruce Lee. Ο Terry προέρχεται από μια πολύ βίαιη παιδική ηλικία και έπειτα στρατολογήθηκε για να πολεμήσει στον πόλεμο του Αφγανιστάν βιώνοντας τα δικά του τραύματα εκεί, έτσι το MMA είναι για αυτόν ένας τρόπος να συγκεντρωθεί και να διοχετεύσει τις απογοητεύσεις του. Η βία τους είναι απίστευτα πειθαρχημένη, όχι πυροδοτημένη από οργή.»
Η έκθεση του Khan στην πιο ξέφρενη μορφή βίας ξεκίνησε νωρίς. Μεγάλωσε δουλεύοντας στο ινδικό εστιατόριο του πατέρα του στο Wimbledon την δεκαετία του ’80 και ο ρατσισμός δεν ήταν ποτέ μακριά από την πόρτα τους. «Όταν ήμουν έφηβος, πραγματικά μπλέχτηκα στην βία των δυνατών αρσενικών», αναφέρει. «Σχημάτισα μια ομάδα με άλλους “έγχρωμους” ανθρώπους της περιοχής μου και μαχόμασταν τους ρατσιστές, εκείνους τους λευκούς τύπους που επικρατούσαν αρκετά εκείνα τα χρόνια στην περιοχή. Όμως ήρθε μια στιγμή σε έναν καβγά όταν ο φίλος μου έβλαψε κάποιον και βλέποντάς το, συνειδητοποίησα πως όλο αυτό δεν είμαι εγώ.»
Αντ’ αυτού, ο Khan καταπιάστηκε με αυτό που περιγράφει ως «το συμπάσχειν στον χορό», μια συναισθηματική ταυτοποίηση με το σώμα σου και τα σώματα των άλλων ενώ χορεύεις. «’Εχουμε αποστασιοποιηθεί από τα σώματά μας, γι’ αυτό η ενσυναίσθηση λείπει από τον κόσμο». «Ο χορός μιλά για την ανθρώπινη κατάσταση με έναν τρόπο που δεν χρησιμοποιεί λέξεις, οι οποίες εύκολα μπορούν να παραδρομήσουν και να πολιτικοποιηθούν. Απλώς επικοινωνεί.»
Όταν ο Khan συνειδητοποίησε πως το θέαμα που περιβάλλει το ΜΜΑ ήταν τόσο σημαντικό όσο και η ίδια η μάχη, ξεκίνησε να δημιουργεί μια αφήγηση βασισμένη στον χορό για το περπάτημα του Brazier στο κλουβί, συνενώνοντας τις δυο πρακτικές της ελεγχόμενης βίας. «Ήμουν πραγματικά έξω από τα νερά μου», αναφέρει. «Έπρεπε να στηρίξω τον εαυτό μου, εφόσον δημιουργούσα ένα έργο που θα απευθυνόταν όχι στο συνηθισμένο μου κοινό και δεν ήξερα πώς θα το προσλάμβαναν. Και όταν ήρθαμε για το show, οι μισοί ήταν ήδη μεθυσμένοι και κάποιοι ήδη είχαν εμπλακεί σε καβγάδες μεταξύ τους.»
Ο χορός που προέκυψε δείχνει μια ομάδα μαυροντυμένων χορευτών συνωστισμένων γύρω από τον –δίχως μπλούζα- Brazier, μουγκανίζοντας γύρω του σαν σωρός από άγρια θηρία, εκδηλώνοντας την ενέργεια της βίαιης δυνατότητάς του καθώς εκείνος περπατάει ρυθμικά προς τον αντίπαλό του. «Ο χορός έγινε μέρος του show και το κοινό ήταν πραγματικά ανοιχτό απέναντί του», λέει ο Khan. «Οι άνθρωποι που μίλησα έπειτα επαναλάμβαναν πως ήταν κάτι πραγματικά διαφορετικό. Ήταν ένα πείραμα στο πώς η κίνηση σε διαφορετικά περιβάλλοντα αλλάζει τον τρόπο που αισθάνεσαι.»
Τον επόμενο χρόνο, ο Khan παρακολουθούσε στενά τους τρεις μαχητές και παρακολούθησε Brazilian jujitsu αφού εμπνεύστηκε από την πρακτική των μαχητών που είδε. Έχει συμφιλιωθεί με την σχέση του με την βία στην διαδικασία; «Όταν εισέρχομαι στην χορευτική πράξη, αισθάνομαι σαν μοναχός- πολεμιστής. Υπάρχει κάτι ιερό και ήσυχο. Αυτή η εμπειρία ήταν ακριβώς το αντίθετο. Ήταν μια ευκαιρία για μένα να αισθανθώ ζωντανός με έναν διαφορετικό τρόπο.»
Η χρονιά που μεσολάβησε με την πανδημία του κορονοϊού φαίνεται να έχει επιφέρει ένα απότομο τέλος στο –συνήθως- δυναμικό πρόγραμμα των παραστάσεων του Khan, μια παύση στην κίνηση που θεωρεί ζωτική για την προώθηση της ενσυναίσθησης με τους άλλους ανθρώπους.
«Μάχομαι, αλλά πρέπει απλώς να αλλάξω τον τρόπο που σκέφτομαι», επισημαίνει. «Χρειάζεται να δω όλο αυτό σαν μια στιγμή παύσης, να συλλογιστώ στην ζημιά που έχουμε κάνει στην φύση και ο ένας στον άλλο. Ίσως τότε μπορούμε να μάθουμε κάτι από αυτούς τους καιρούς. Λαχταράμε το αρχαιότερο τελετουργικό του είδους μας, που είναι να μαζευόμαστε και να μοιραζόμαστε ιστορίες μέσω της μουσικής, του χορού και του θεάτρου. Αν το χάσουμε αυτό, χάνουμε τι σημαίνει, τι εστί άνθρωπος.»
Μετάφραση - Απόδοση για το Dancetheater.gr: Χριστίνα Μαρκοπούλου
Η Χριστίνα Μαρκοπούλου είναι χορεύτρια, απόφοιτος της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολής Χορού της Δέσποινας Γρηγοριάδου.
Η τετραετής φοίτησή της στη Φιλολογία (κατεύθυνση γλωσσολογίας) και το ενδιαφέρον της για τις γλώσσες και τους ποικίλους πολιτισμούς - κυρίως της ασιατικής ενδοχώρας, την ώθησε στη μάθηση και τη μελέτη χορών της Μέσης Ανατολής - συμπεριλαμβανομένης και της Αιγύπτου-, της Ινδίας και του δρόμου του μεταξιού.
Ενεργή σε χορευτικά δρώμενα και παραστάσεις από το 2001 τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, εργάζεται με όχημα την τέχνη του χορού εκφράζοντας την ανάγκη αρμονικής επικοινωνίας με τον εαυτό και τον πολύμορφο και διαφορετικό «κόσμο».
Συστατικό μέλος του χώρου «Baraka~Ο Δρόμος του Χορού» από το 2015 ζει και εργάζεται στην Αθήνα δείχνοντας την τέχνη του χορού.