Οι ερωτήσεις της Ναταλίας Κουτσούγερα γίνονται με αφορμή τις παραστάσεις της ομάδας Die Wolke art group στην Αθήνα στις 11 και 12/5 2024. → (λεπτομέρειες)
Στις ερωτήσεις απαντούν οι Dani Joss (μουσική, visual art) και Δροσιά Τριαντάκη (ερμηνεία, χορογραφία).
1. Ποια ήταν η κύρια έμπνευση του Poetics of Space;
Αναμφίβολα ήταν το βιβλίο του Gaston Bachelard με τον ίδιο τίτλο, από το 1958, που αποτελεί βασικό ανάγνωσμα σε διάφορα γνωστικά πεδία στις τέχνες. Tο βιβλίο εισάγει την έννοια της ποιητικής εικόνας ως μια άμεση αντίληψη του περιβάλλοντος που προηγείται της συνειδητής σκέψης.
Η μνήμη μας είναι ατελής και υποκείμενη σε φθορές, ενώ το σύνολο των εικόνων του παρελθόντος αποτελεί την προϋπόθεση για την ονειροπόληση. Αυτή είναι και η πηγή της ανθρώπινης δημιουργικότητας.
“we are never real historians, but always near poets, and our emotion is perhaps nothing but an expression of a poetry that was lost“.
Μας τράβηξε ιδιαίτερα η ιδέα ότι οι προσωπικοί μας χώροι λειτουργούν σαν αποθέματα ποιητικών εικόνων, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν τη δημιουργική μας βάση.
2. Υπάρχει κάποιος λόγος που οι ποιητική του χώρου είναι επίκαιρη στις ημέρες μας;
Οι ιδέες στο βιβλίο είναι διαχρονικές από τη φύση τους. Ενόσω είναι σημαντικό να έχει κάποιος υπόψιν του πότε έχει γραφτεί, ειδικά ως προς τη σχέση με την αρχιτεκτονική και την ιστορία των τεχνών, των επιστημών, και της φιλοσοφίας, η κεντρική ιδέα του κειμένου παραμένει επίκαιρη ανεξαρτήτως εποχής.
“Past, present and future give the house different dynamisms. Without it, man would be a dispersed being. It maintains him through the storms of the heavens and through those of life. It is body and soul. It is the human being's first world.”
Θα μπορούσε να είχε γίνει κάποια σύνδεση με τη σύγχρονη ζωή, όπως τους εικονικούς χώρους ή την ηλεκτρονική διασύνδεση, αλλά για να λειτουργήσει το έργο, οι προεκτάσεις αυτές πρέπει να προκύπτουν οργανικά στο μυαλό του κοινού. Για παράδειγμα, μετά την παράσταση, ένας θεατής θα μπορούσε να φύγει με ερωτήματα σε σχέση με το ποιον χώρο θεωρεί πραγματικά οικείο, ενώ κάποιος άλλος να γυρίσει, στη φαντασία του, στο παιδικό του δωμάτιο. Όταν οι συσχετισμοί αυτοί γίνονται αβίαστα και ελεύθερα από το κοινό, προκύπτει η αίσθηση ότι η κατανόηση του έργου έχει κερδηθεί, καθώς υπάρχει μια μοναδική, προσωπική σχέση μεταξύ του έργου και της πραγματικής ζωής του καθενός.
“[…] human returning takes place in the great rhythm of human life, a rhythm that reaches back across the years and, through the dream, combats all absence”
Η εμπειρία της παράστασης είναι, με λίγα λόγια, προσωπική, αλλά ταυτόχρονα, σαν όντα που μοιραζόμαστε χώρο και χρόνο, έχουμε μια κοινή ψυχολογική βάση που έχει να κάνει περισσότερο με το ανθρώπινο είδος καθαυτό. Για την έκφραση μιας οποιασδήποτε εμπειρίας με έναν τρόπο που δεν την κάνει να χάνει την “τονικότητά” της, χρειαζόμαστε στη ζωή μας την ποίηση, με την ευρύτερη έννοια. Αυτό, επομένως, μπορεί να ισχύει και για την εμπειρία μιας παράστασης.
3. Εμπνέεστε από διάφορα κείμενα και διάφορους θεωρητικούς. Θα μας εξηγήσετε τη συμβολή τους στην παράστασή σας;
Στη συγκεκριμένη παράσταση, ακούγονται αποσπάσματα από το βιβλίο, όπως και προβάλλεται μετάφραση στα Ελληνικά με τη μορφή υπέρτιτλων. Τα αποσπάσματα που έχουν επιλεχθεί έχουν σκοπό να προσανατολίσουν το θεατή κατά τη διάρκεια της παράστασης, χωρίς όμως να του στερούν την ερμηνευτική ελευθερία. Προσφέρουν μια γείωση, θα μπορούσαμε να πούμε, με βάση την οποία ο θεατής μπορεί να έχει την υποκειμενική εμπειρία του έργου.
Είμαστε πάντα επηρεασμένοι από γνωστικά πεδία όπως η σημειωτική ή η φαινομενολογία, καθώς κάνουμε μια συνειδητή προσπάθεια να παρουσιάζουμε επικοινωνήσιμα έργα. Για την επικοινωνία τόσο γενικότερα, αλλά και πιο ειδικά για την καλλιτεχνική, όπως και για την ανθρώπινη αντίληψη, υπάρχει μεγάλο σώμα βιβλιογραφίας, πάνω στο οποίο προσπαθούμε να χτίσουμε τις δικές μας ιδέες εντός του εφαρμοσμένου πεδίου των παραστατικών τεχνών, της επιτέλεσης, και των μεικτών μέσων. Μας βοηθάει στο να έχουμε καλά ορισμένα πειράματα, στην ανάλυση και αυτοκριτική της δουλειάς μας, αλλά και στην εξεύρεση νέων πρακτικών και μεθόδων που δεν προκύπτουν από το πουθενά, αλλά βασίζονται τόσο σε προηγούμενη θεωρητική δουλειά, όσο και πρακτική.
Στην προκειμένη περίπτωση, ένα σύγγραμα που μας έχει επηρεάσει σαν ομάδα από την ίδρυσή της γίνεται καθαυτό το θέμα και η πρώτη ύλη της παράστασης. Επομένως παρουσιάζονται ευκαιρίες για συμμετρίες στη δημιουργική μέθοδο: ένα κομμάτι για το χώρο που είναι σκηνοθετημένο σαν να ήταν χώρος, ένα κομμάτι για τις ποιητικές εικόνες που δημιουργεί ποιητικά αντικείμενα από τις ίδιες εικόνες της πηγής του, ή ένα κομμάτι για την ονειροπόληση που επιτρέπει στο θεατή να αναμείξει ένα δικό του όνειρο μέσα στο θέατρο με αυτά που βλέπει και ακούει.
“When I let myself drift into the intoxication of inverting daydreams and reality, that faraway house with its light becomes for me, before me, a house that is looking out through the keyhole”
4. Πώς βιώνουν τ@ περφόρμερ σας την ίδια την παράσταση;
Σε αντίθεση με το κοινό, που βιώνει μια παράσταση μια φορά, κατ’ ευθείαν στην παρουσιάσιμη μορφή της, οι τέσσερις performers του Poetics of Space, όπως και οι υπόλοιποι συντελεστές του έργου, έχουν σαν βίωμα ολόκληρη τη δημιουργική διαδικασία, που ξεκινάει από το κείμενο, αναπτύσσεται στη σκηνή με βάση την κίνηση, την έκφραση, την τεχνική. Η παράσταση είναι απλά ένα τελευταίο στάδιο, όπου καλούμαστε σαν ομάδα να επικοινωνήσουμε με το κοινό - να μεταδώσουμε, δηλαδή, το περιεχόμενο του έργου κωδικοποιημένο από τη δημιουργική διαδικασία. Επομένως το βίωμα της παράστασης αλλάζει από μέρα σε μέρα, είναι κάτι που μοιραζόμαστε με το κοινό και υφίσταται μεταξύ μας, ποτέ ανεξάρτητα.
“Thus, in being, everything is circuitous, roundabout, recurrent, so much talk; a chaplet of sojournings, a refrain with endless verses.”
Πολλές φορές υπάρχει έντονη η επιθυμία του να μοιραστούμε τόσο τις απόψεις της πρώτης ύλης με τις οποίες συσχετιστήκαμε εξ’ αρχής, όσο και την απόδοσή μας και την περαιτέρω ανάπτυξη των ιδεών στον παραστατικό χώρο. Το πόσο το επιτυγχάνουμε αυτό δεν είναι κάτι που μπορούμε να το μάθουμε με βεβαιότητα εκ των υστέρων, είναι περισσότερο μια διαδικασία μέσα από την οποία διαρκώς επανεξετάζουμε το έργο, το οποίο προφανώς και είναι ευμετάβλητο στο χρόνο, από παράσταση σε παράσταση, από χώρο σε χώρο.
5. Χρησιμοποιείτε πολυμεσικούς τρόπους έκφρασης. Μιλήστε μας λίγο για το πώς συνδέονται με τη χορογραφία.
Για τις ανάγκες της παράστασης αναπτύχθηκε μια τεχνική δημιουργίας οπτικού περιεχομένου που βασίζεται στην κίνηση των performers. Συγκεκριμένα, έχουν καταγραφεί επιμέρους στοιχεία της χορογραφίας με χρήση κάμερας βάθους, το αποτέλεσμα της οποίας έχει οπτικοποιηθεί με τη μορφή “νεφών σημείων” - γνωστά και ως “point clouds”. Το αποτέλεσμα είναι κάποιες κινούμενες μορφές, τόσο ανθρώπινες όσο και αφηρημένες, που έχουν “κληρονομήσει” την κίνησή τους από χορευτές και πλαισιώνουν την εκάστοτε σκηνή με χρήση τεχνικών projection mapping. Σαν σύνολο, εξυπηρετούν την πρόθεσή μας προσεγγίζοντας ένα διαχωρισμό των επιφανειών και των όγκων που περικλείουν ή υπονοούν - οι ποιητικές εικόνες αποτυπώνονται στις επιφάνειες των αντικειμένων.
“The poetic image is a sudden salience on the surface of the psyche.“
Δημιουργούμε έτσι ένα μεταφορικό πλαίσιο που προεκτείνει τις ιδέες του βιβλίου, το οποίο και εκφράζουμε με οπτικά μέσα. Μπορούμε να προσεγγίσουμε σχήματα και μορφές χρησιμοποιώντας τα σώματα των ερμηνευτριών, που συμμετέχουν μ’αυτόν τον τρόπο ενεργά στη διαδικασία. Θα μπορούσαμε να πούμε ακόμα και πως το αποτέλεσμα αποτελεί μέρος της χορογραφίας. Προσπαθούμε πάντα να μη φτιάχνουμε μια παράσταση χορού που να συνοδεύεται από άλλα μέσα, αλλά μια παράσταση γενικότερα που να χρησιμοποιεί όποια εκφραστική τροπικότητα εξυπηρετεί τον εκάστοτε καλλιτεχνικό σκοπό της.
Η ηχητική επιμέλεια αποτελεί ακόμα ένα συνθετικό στρώμα. Η ακουστική εμπειρία μεταδίδεται με χρήση τετραφωνικού surround συστήματος και αποτελείται τόσο από μουσική, όσο και από ηχητικό σχεδιασμό, χωρίς να υπάρχει σαφές σημείο που να ξεκινά το ένα και να τελειώνει το άλλο. Στόχος είναι η δημιουργία ατμόσφαιρας εμβύθισης στο σύμπαν της παράστασης.
6. Αν δεν κάνουμε λάθος μιλάτε για οικείους χώρους στην παράστασή σας. Γιατί αυτό; Πώς θα μπορούσε να αποτυπωθεί ένας ανοίκειος χώρος που όλο και περισσότερο αναπτύσσεται μέσα στη βίαιη σύγχρονη δημόσια σφαίρα;
Η παράσταση εκκινεί από τον κυριολεκτικά “οικείο” (“intimate”) χώρο, το σπίτι μας: το καταφύγιο, τη φωλιά, τον προσωπικό χώρο, το χώρο όπου διαμορφώνεται και αναπτύσσεται μεγάλο κομμάτι της ανθρώπινης ψυχολογίας. Η οικία, άλλωστε, δεν είναι ανθρώπινη εφεύρεση, υπάρχει στο γενετικό ένστικτο της πλειοψηφίας των ζωντανών οργανισμών.
“Intimacy needs the heart of a nest”
Η αναζήτηση του οικείου χώρου στην εξέλιξη των ειδών είναι ένα από τα εισαγωγικά θέματα τόσο του βιβλίου, όσο και της παράστασης. Δεν είναι, άλλωστε, το σπίτι μας το όριο που διαχωρίζει τον προσωπικού μας χώρο από το “ανοίκειο”, βίαιο, και απειλητικό περιβάλλον; Στην παράσταση, εξερευνούμε απόψεις της οικίας που αποτυπώνουν το συλλογικό ασυνείδητο, συχνά στην ίδια την αρχιτεκτονική τους. Σαν παράδειγμα μπορούμε να φέρουμε την ψυχολογία της σοφίτας σε αντίθεση με την ψυχολογία του υπογείου ή του κελαριού, ή τους χώρους των προσωπικών μυστικών: η οικειότητα δεν ταυτίζεται πάντα με την άνεση ή την ασφάλεια. Ο προσωπικός μας χώρος, για να είναι πραγματικό προσωπικός, πρέπει να επιτρέπει πάνω από όλα την ονειροπόληση.