Οι Τραυματισμοί και η απόδοση των χορευτών: Για μία καλύτερη διδασκαλία της χορευτικής αγωγής (Μέρος Γ΄) (Παναγιώτης Πετρογιάννης)

Του Παναγιώτη Πετρογιάννη*

Αξιολογώντας την ανάπτυξη – The Functional Movement Screen

Οι άνθρωποι στην πορεία μας από τις ασυνείδητες αντανακλαστικές κινήσεις της ενδομήτριας και νεογέννητης ζωής μέχρι τη συνειδητή στάση και κίνηση "στηριζόμαστε στα ίδια αναπτυξιακά θεμέλια καθώς μεγαλώνουμε. Ξεκινάμε με την αναπνοή, τον έλεγχο του κεφαλιού και του αυχένα και σταδιακά αρχίζουμε να ρολάρουμε, να έρπουμε, να μπουσουλάμε, να στεκόμαστε γονατιστοί, σε βαθύ κάθισμα, όρθιοι, να περπατάμε, να αναρριχόμαστε, να τρέχουμε." (Cook, 2010). Οι κινητικές αυτές ικανότητες " που παράγονται από τη χρονισμένη κίνηση των μελών και του κορμού, είναι μοναδικές για το ανθρώπινο είδος (αλλά και για κάθε ζώο ξεχωριστά) και είναι οργανωμένες σε ειδικά "κινητικά πρότυπα" που εξασφαλίζουν τη συγκεκριμένη κινητική ικανότητα. Για παράδειγμα, ο άνθρωπος σε σχέση με άλλα ζώα, έχει όρθια στάση, ενώ σε σχέση με άλλα ζώα που επίσης έχουν όρθια στάση, αυτή ολοκληρώνει μια σκοπιμότητα και λειτουργικότητα ενώ επηρεάζεται και καθοδηγείται από νοητικές και γνωσιακές λειτουργίες".¹

Αν ένας θεμέλιος λίθος της κίνησης λείπει, τότε αναπόφευκτα θα επέλθει κάποιος περιορισμός στην κίνηση ή μια δυσλειτουργία που θα δημιουργήσει μια καθυστέρηση στην κινητική ωρίμανση

(Cook, 2010).

Στη Synaskisi παρουσιάσαμε στην Ελλάδα και χρησιμοποιούμε ως εργαλείο αξιολόγησης το Functional Movement Screen (FMS). Πρόκειται για μια πολύ γόνιμη σύνθεση της προπονητικής, της αποκατάστασης και της κινητικής συμπεριφοράς χάρη στην οποία έχει ξεκινήσει και μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρητική συζήτηση. Το FMS είναι ένα ποιοτικό σύστημα αξιολόγησης (το πρώτο συστηματοποιημένο), με το οποίο θέλουμε να εξετάσουμε την λειτουργική επάρκεια των θεμελιωδών κινητικών προτύπων, όπως αυτή πραγματώθηκε κατά την διάρκεια της κινητικής ανάπτυξης. Με ένα μεταφορικό τρόπο εξετάζεται η ιστορία της ατομικής κινητικής ανάπτυξης και το αν υπάρχουν σε αυτήν ελλείμματα σταθερότητας, κινητικότητας, μυϊκών ανισορροπιών και ασυμμετριών στα θεμελιώδη κινητικά πρότυπα. Παρατηρούμε, εκτελώντας σε συγκεκριμένες θέσεις θεμελιώδεις κινήσεις, αν τα «βασικά» της κίνησης έχουν συναρμοσμένη σχέση και θέση. Αν επισημάνουμε τους αδύνατους κρίκους της κίνησης, όπως το να χορεύει κανείς με τις «ευκολίες» του αποφεύγοντας τις «αδυναμίες» του, μπορούμε να αποκαταστήσουμε την ανεμπόδιστη λειτουργία της μέσα από μια σειρά ειδικών διορθωτικών ασκήσεων. Η διόρθωση της λειτουργικότητας των κινητικών προτύπων θα μας επιτρέψει να αποφύγουμε την απαραίτητη προσθήκη δύναμης, ευκαμψίας, ισχύος και αντοχής πάνω σε μια δυσλειτουργική βάση κίνησης (add fitness on dysfunction). Στις περιπτώσεις τραυματισμών θα μας βοηθήσει να εντοπίσουμε σε ποια σχέση κινήσεων δημιουργείται πόνος ή ενόχληση και όχι μόνο το σημείο του πόνου.

Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης με το FMS στους χορευτές δεν είναι ενθαρρυντικά και επιβεβαιώνουν τα ερευνητικά δεδομένα. Υπάρχει σημαντική υστέρηση σε πολύ σημαντικές πτυχές της συν-κίνησης αλλά και της φυσικής κατάστασης. Είναι πολύ ενθαρρυντικό, ωστόσο, το ό,τι το σώμα μας εκπλήσσει με την διαρκή ικανότητά του στην κινητική μάθηση. Η ικανότητα αυτή είναι βασικός σύμμαχος στις δομικές αλλαγές που πετυχαίνουμε και στην βελτίωση της συνολικής απόδοσης.

The motion vs. movement paradox.

Στην αγγλική γλώσσα, στις περιοχές της άσκησης και της αποκατάστασης γίνεται διάκριση μεταξύ των όρων «motion» και «movement», η οποία δημιουργεί δυσκολίες στη μεταφορά των όρων στα ελληνικά. Ο όρος «motion» μπορεί να μεταφραστεί ως «κίνηση» και εννοείται ως διαταραχή της στάσης ή ως κίνηση εντός του εύρους κίνησης μιας άρθρωσης ή κάποιων μελών του σώματος. Η απόδοση του όρου «movement» είναι πιο δύσκολη, γιατί αναφέρεται στη διαδικασία, στο «πώς» κινείται κάποιος, και εισάγει ένα ποιοτικό κριτήριο, το πως ένα σώμα μετακινείται από ένα σημείο σε ένα άλλο με τη δικιά του δύναμη. Έχει προταθεί η γραφή συνκίνηση. Είναι κανόνας και φυσική ροή της γλώσσας να προφέρεται συγκίνηση.

Η κίνηση είναι απαραίτητη για την συνκίνηση, αλλά δεν την εγγυάται.

¹Μπάκα Ευαγγελία (2014). Ανάλυση των θεωριών του κινητικού ελέγχου και της κινητικής μάθησης και η σχέση τους με τη νευροπλαστικότητα. Διπλωματική εργασία.
Σχολή εφαρμοσμένων μαθηματικών και φυσικών επιστημών. Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Αθήνα.

* O Παναγιώτης Πετρογιάννης αποφοίτησε από το ΤΕΦΑΑ του ΔΠΘ. Είναι κάτοχος Master in Health and Exercise Science, University of Bristol. Διετέλεσε επιστημονικός συνεργάτης της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ. Παρουσίασε συστηματικά την επιστήμη Dance Medicine and Science στην Ελλάδα και το σύστημα αξιολόγησης Functional Movement Screen. Πρόσφατα εκπαιδεύτηκε από τον κορυφαίο επιστήμονα της εμβιομηχανικής της Σπονδυλικής Στήλης, Stuart MacGill. Eίναι μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου Χορού και μέλος του International Association of Dance Medicine and Science. Έχει συνεργαστεί με το Χοροθέατρο του ΚΘΒΕ και διατηρεί σταθερή συνεργασία με σχολές και ομάδες χορού. Εστιάζει στην εφαρμογή προγραμμάτων διορθωτικής-νευρομυϊκής γυμναστικής μυοσκελετικών κακώσεων και στην αξιολόγηση-βελτίωση χορευτών, αθλητών και ατόμων με κινητικές δυσκολίες. Διδάσκει αναπτυξιακή γυμναστική σε παιδιά. Επιμελείται τη στήλη «υγεία και χορός» στο Dancetheater.gr. Εισηγείται το σεμινάριο "Beyond Stretching" και διευθύνει τη Synaskisi.

www.synaskisi.gr
www.facebook.com/synaskisi.gr

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

-Arthur E. Chapman.(2008). Biomechanical analysis of fundamental human movements. Human Kinetics.
-J. Doherty., P. Brennan. (2014). "Learning to move and moving to learn. Physical education 5-11: a guide for teachers pp.42-58,
-Gallahue, D. L., Ozmun, J. C., Goodway, J. D. (2012). Understanding Motor Development: Infants, children, adolescent and adults (7th ed.). Boston: McGraw-Hill.
-Gray Cook. (2003). Athletic body in balance. Human Kinetics.
-Gray Cook. (2010). Movement book. Target Publications. California.
-Hackney Peggy. (2002) Making Connections: Total Body Integration through Bartenieff Fundamentals, London., Routledge Publications.
-J. M. Winters., L. Stark. (1985). Analysis of Fundamental Human Movement Patterns Through the Use of In-Depth Antagonistic Muscle Models. Biomedical Engineering, Vol 32, No. 10
-J. D. Goodway, R. Famelia, S. Bakhtiar. (2015). Future Directions in Physical Education & Sport: Developing Fundamental Motor Competence in the Early Years Is Paramount to Lifelong Physical Activity. Asian Social Science; Vol. 10, No. 5
-Jane E. Clark. (2005). From the Beginning: A Developmental Perspective on Movement and Mobility. National Association for Kinesiology and Physical Education in Higher Education. QUEST, 2005, 57, 37¬-45
-K. M. Haywood, A. Roberton, N. Getchell. (2012). Advanced analysis of motor development. Human Kinetics.
-Karen S. Clippinger. Dance Anatomy and Kinesiology. Human Kinetics, 2007
-Kathleen Haywood. (1985). Life Span Motor Development. Human Kinetics.
-P. Page, C. Frank, R. Lardner (2010). Assessment and treatment of muscle imbalance: the Janda approach. Human Kinetics.
-R. Schmid. (1993). Κινητική Μάθηση και απόδοση. Από τις βασικές αρχές στην πρακτική. Αθλότυπο.
-Rado Pišot. Lifelong competency: Model of Motor Development. Kinesiologia Slovenica, 18, 3, 35–46 (2012), ISSN 1318-2269
-Routledge handbook of Motor Control and Motor Learning. (2012). Edited by Albert Gollhofer, Wolfgang Taube and Jens Bo Nielsen. London, Routledge Publications.
-The Assessment of Climbing Skills in Four-Year-Old Children Matej Plevnik, Boštjan Šimunič and Rado Pišot. Croatian Journal of Education Vol.16; No.3/2014, pages: 677-697
-Voss, D. E., Ionta, M. K., Myers, B. J. (Ed. 3). (1985). Proprioceptive Neuromuscular Facilitation: Patterns and Techniques. Philadelphia, PA: Harper & Row.
-Α. Καμπάς. (2004). Εισαγωγή στην κινητική ανάπτυξη. Αθλότυπο.