Ποια είναι η νοηματοδότηση του ήρωα και του ηρωικού στην εποχή της θεαματικής φαντασμαγορίας και της εργαλειακής ορθολογικότητας; Ποιές ιδεαλιστικές εικόνες και ιδιότητες του προσώπου του ήρωα έχουν επικρατήσει και συνεχίζουν να επικρατούν στις μέρες μας; H Σοφία Μαυραγάνη στο θέατρο Πόρτα από τις 30 Νοεμβρίου και κάθε Δευτέρα, επιχειρεί με το έργο της The Hero να αποδομήσει την έννοια του ηρωϊκού με πρωταγωνιστή έναν «αντι-ηρωϊκό» ήρωα, τον πολύπλευρο Νώντα Δαμόπουλο και να φωτίσει τις πτυχές της ηρωικής προσωπικότητας με ένα δύσκολο σόλο το οποίο ο Δαμόπουλος φέρνει εις πέρας με εξαιρετική ζωντάνια, πλαστικότητα και ευκαμψία. Είναι εντελώς ξεκάθαρο ότι η Μαυραγάνη αποδίδει στο ηρωϊκό, είτε ως κατάσταση, είτε ως ιστορικό πρόσωπο ή ως αποτέλεσμα ανθρώπινης επινόησης, τη διάσταση της πολιτισμικής κατασκευής που προκύπτει από την εσωτερίκευση ενός συλλογικού habitusˑ μιας σωματοποιημένης έξης κατά τον Pierre Bourdieu, που αποδίδει ορισμένα χαρακτηριστικά στον ήρωα και αγνοεί άλλα, που αντανακλά παλαιότερες νοηματοδοτήσεις, αναπαραστάσεις και απωθήσεις.
Από αυτό το πρίσμα, ο ήρωας της Μαυραγάνη παίρνει τα χαρακτηριστικά του τραγικού πρωταγωνιστή, ενός πρωταγωνιστή-παιδιού που βρίσκεται εγκλωβισμένος σε φαντασιώσεις και ρεαλισμούς και παλινδρομεί ανάμεσα στην φαντασίωση της υπερφυσικής δύναμης, την πραγματικότητα της αδυναμίας, στην γελοιότητα της στιγμής και την τραγικότητα της απομόνωσης. Πρόκειται για έναν γκροτέσκο, αμφιλεγόμενο ήρωα, η πορεία του οποίου στηρίζεται μάλλον στην δύναμη του τυχαίου ή ακόμα και στην ίδια του την αδυναμία, παρά στην υπερβολική του ικανότητα και στη διαφορετικότητά του. Μια μοναχική φυσιογνωμία που παλεύει κυρίως με τον εαυτό της για να αποδείξει την αυθεντικότητά της, χωρίς κάποιον προφανή αλτρουιστικό σκοπό. Ένας ηρωϊσμός για τον ηρωισμό υπό τον φόβο δυϊσμών καλού και κακού.
Ο Νώντας Δαμόπουλος είναι ένας χορευτής που έχει συμμετάσχει σε ομαδικές χορογραφίες με σημαντικές/κους χορογράφους όπως η Πατρίσια Απέργη, η Τζένη Αργυρίου, η Ίρις Καραγιάν, ο Χάρης Κούσιος και άλλοι. Ωστόσο είναι η πρώτη φορά που τον βλέπουμε σε αποκλειστικά ατομικό σόλο, τόσο απελευθερωμένο, να παίρνει την παράσταση στην κυριολεξία επάνω του και με αμέριστη θεατρικότητα, εκφραστικότητα και παιγνιδιστική διάθεση να διαμορφώνει και να ενσαρκώνει ένα ετερόκλητο και πολυεπίπεδο πεδίο ψυχισμών του ηρωικού προσώπου. Ντυμένος με μια σουρεαλιστική στολή αποτελούμενη από μια πλαστική κάσκα, χρυσό κολάν και κόκκινα παπούτσια προσαρμόζει κάθε ίντσα κίνησης των μυών του σε κάθε βιομηχανικό ήχο και με μια έντονη διαδραστικότητα, χαμογελώντας με νόημα, μας μαγνητίζει καλώντας μας να συμμετέχουμε στο ακούραστο ταξίδι του. Το σκηνικό είναι εξαιρετικά μινιμαλιστικό και μια διαστημική ατμόσφαιρα διαμορφώνεται από την βιομηχανική μουσική και τον έντονο λευκό φωτισμό (ο οποίος μας κάνει να αναρωτηθούμε για το πώς θα ήταν αλλιώς). Κινήσεις όπως οι επίδειξη των μπράτσων του Δαμόπουλου μας ταξιδεύουν σε μυθολογικούς ήρωες ή πιο σύγχρονους όπως ο σούπερμαν και άλλα κόμικς σουπερ ηρώων. Η αισθητική της Μαυραγάνη μέσω της σκιαγράφησης του ήρωά της, εμπνέεται από αυτή των διαπλανητικών κόμικς, όπως του «Παράξενου Αδάμ» της δεκαετίας του 70.
Η σκηνοθεσία περιλαμβάνει μόνο ένα μικρόφωνο το οποίο συμβολίζει την ματαιότητα και γελοιότητα του ηρωικού στόχου, με το οποίο πειραματίζεται και ταυτίζεται ο θρασύδειλος ήρωας. Η χορογραφία στήνεται κυρίως γύρω από αυτό το αντικείμενο και στηρίζεται στις έντονες μυϊκές συσπάσεις του Δαμόπουλου που χτίζουν χαρακτηριστικές εικαστικές εικόνες. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή ως προς αυτό ήταν η κίνηση των μυών του καθώς μας γυρίζει την πλάτη, στήνοντας έναν ολόκληρο κινούμενο πίνακα από συσπάσεις. Καθώς αναπνέει και μέσα από αναφιλητά που υποδηλώνουν την παντελή αδυναμία του υπερδύναμου ήρωα, οι μύες του αλλάζουν σχήμα και θέση.
Ο Δαμόπουλος ρίχνει βλοσυρές ματιές, επιτελεί παιδικές κινήσεις, προσποιείται ότι παλεύει με θεριά και σκοτεινές δυνάμεις και αντιμάχεται το μικρόφωνο μέσα από μια γελοία και τερατώδη προσπάθεια να το διαλύσει. Κοντά στο τέλος της performance, αφού πρώτα καταφέρνει να αυτό-εξοντωθεί, σαν να μην τρέχει απολύτως τίποτα, ξαναβιδώνει το μικρόφωνο από την αρχή φορώντας του το σακάκι (το οποίο φορούσε στην αρχή) κάνοντας το να μοιάζει με σκιάχτρο. Έτσι η Μαυραγάνη υποδηλώνει την ουτοπική, αυτιστική και ανούσια υπόσταση ενός συγκεκριμένου είδους ηρωϊκού που εμπνέεται από αμερικανικούς τρόπους και κοσμολογίες και προσδίδει χαρακτηριστικά ηρωϊκά σε συγκεκριμένα πρόσωπα και όχι σε ιδέες (κάτι που αναπαράγει και τις προσωποπαγείς και πολεμοχαρείς εξουσιαστικές δομές).
Σε μιαν άλλη ανάγνωση, παρουσιάζει την εικόνα ενός εύθραυστου ήρωα της σύγχρονης εποχής και με αυτή την έννοια ο ήρωας αυτός είναι πιο ανθρώπινος, καθημερινός, προσεγγίσιμος και συμπαθητικός. Με αυτό τον τρόπο η Μαυραγάνη τονίζει την σημασία της μετατόπισης του ηρωϊκού από το πρόσωπο στην συλλογικότητα και προτάσσει την ανάγκη για συναισθαντική παραγωγή του ηρωικού μέσα από την αλληλεγγύη και την συντροφικότητα. Αυτό που μας λέει με άλλα λόγια είναι ότι το ηρωϊκό καθίσταται ίσως πιο απαραίτητο από ποτέ – η κάθε απουσία του άλλωστε συντάσσεται με τον κυνισμό – αλλά με άλλη μορφή, έκφραση και ποιότητα. Το The Hero συνεπώς είναι μια παράσταση που αξίζει να δει κανείς τόσο για το ουμανιστικό μήνυμα της χορογράφου όσο και για την κινησιολογική και μινιμαλιστική της πρωτοτυπία που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον όπως εκφράζεται μέσα από τον πειραματικό πρωταγωνιστή της. Αξίζει να τη δει κανείς για τον τρόπο που ο ερμηνευτής χειρίζεται το χώρο του στη σκηνή και για την σωματική επιτέλεση μιας τόσο αφηρημένης ιδέας χωρίς να κουράζεται ο θεατής.
Ναταλία Κουτσούγερα (Dancetheater.gr)
Η παράσταση "The Hero" της Σοφίας Μαυραγάνη/Fingersix παρουσιάζεται κάθε Δευτέρα στο θέατρο Πόρτα από τις 30 Νοεμβρίου 2015.